Kies het juiste systeem om uw kleuren goed te laten drukken

Wat zou het geweldig zijn wanneer elke drukker exact de kleur drukt die u in uw hoofd voor ogen heeft. Helaas is gedachten lezen voor de meesten onder ons niet weggelegd en moet er gebruik gemaakt worden van kleursystemen in de vorm van kleurenboeken. Pantone en RAL zijn in Nederland de twee meestgebruikte kleurstandaarden of kleursystemen. Beide zijn echter compleet verschillend.

kleursystemen-Pantone-PMS-RAL

kleursystemen-Pantone-PMS-RAL

De praktijk van het drukken in kleur Pantone Matching System (PMS) en RAL

Kleursystemen zijn niets meer of minder dan verzamelingen gestandaardiseerde kleurstalen in de vorm van een boek of waaier die de vormgever en de drukker aanschaffen. Elk staal heeft een nummer. De drukker maakt een afdruk en vergelijkt de gedrukte kleur met de juiste, gestandaardiseerde kleurstaal. Wijkt de kleur teveel af dan wordt deze aangepast en wordt een nieuwe afdruk gemaakt en opnieuw vergeleken. Dit proces herhaalt zich tot de kleur voldoende goed is.

Dit lijkt eenvoudig maar is het vaak niet. De ondergrond kleur speelt een grote rol. Zo is het ene witte papier anders wit dan het andere. Dezelfde pot inkt kan dan een behoorlijk kleurverschil geven. Dit kleurverschil door de ondergrond kan voor elke kleur weer anders uitpakken. Bij het beoordelen van de kleur speelt ook de verlichting mee. Deze kan roder of blauwer zijn dan elders. Een andere factor is dat “voldoende goed” wordt bepaald door degene die controleert. Onder tijdsdruk kan voldoende goed nog wel eens verschillen. Gevolg kan zijn dat de ene keer een kleur aan de licht kant is en een andere keer aan de donkere kant. Wanneer beide uitersten vergeleken worden kan er een behoorlijk verschil zijn. Tot slot wijst de praktijk uit dat ook de kleurstalen boeken onderling afwijken ondanks de grote inspanningen die de fabrikant doet om dit te voorkomen. Kleurenwaaiers zijn kostbaar en moeten om de een á twee jaar vervangen worden

Standaardisering van het meetproces

Om de beoordeling van de juistheid van de kleur te verbeteren kunnen een aantal zaken gestandaardiseerd worden. In de eerste plaats het licht waarbij gemeten wordt. Drukkerij hebben een speciaal meubel met lampen die een lichtwarmte van 50000 Kelvin hebben, zogenaamde daglicht lampen. Het meubel zorgt voor een egaal standaard licht zonder schitteringen en schaduwen. In veel gevallen worden de kleuren met een speciaal apparaat gemeten om afwijkingen in de kleur te beoordelen. De afwijking wordt weergegeven in een getal, de Delta E Dit getal moet binnen een bepaald bereik vallen om de kleur te accepteren. Dit meten wordt gedurende het gehele drukproces herhaald om te zorgen dat kleuren in de hele oplage stabiel blijven.

Standaardisering is niet voor alle druktechnieken mogelijk of in de praktijk haalbaar. Dit komt doordat de gebruikte inkten en de manieren van overbrengen van de inkt op het papier in elke druktechniek compleet anders is. Zeker op donkere ondergronden is de kleur bij benadering en kan behoorlijk afwijken, ondanks alle moeite die de drukker er in stopt.

PMS C Pantone kleuren

Pantone Matching System (PMS)

In de drukkerswereld wordt de Pantone standaard verreweg het meest gebruikt. De norm die in 1963 gestart is heeft ruim 1700 kleuren. Elke kleur heeft een eigen nummer, kort gezegd het PMS nummer. Pantone is een standaard die zich voornamlijk richt op de offset druktechniek en wordt ook in deze techniek vervaardigd. Offset is qua machinepark nog steeds de meest toegepaste druktechniek. Met offset kan maar een heel dun laagje inkt worden aangebracht. PMS kleuren zijn dan ook erg transparant en alleen geschikt voor een witte ondergrond. De ondergrond speelt een grote rol in de kleur. Het licht gaat door de inkt heen en weerkaast terug op het witte papier, waardoor mooie heldere kleuren ontstaan. Op een offsetpers kan de laagdikte van de inkt (densiteit) enigzins worden aangpast, zodat de kleur iets lichter of donkerder wordt. Omdat er zoveel in offset wordt gedrukt kunnen PMS kleuren op kleur door de drukker worden aangeschaft, maar dat garandeert nog niet dat de kleur direct uit de pot voldoende goed is.

Kleuren waaier RAL

Het RAL kleuren systeem is in 1923 in Duitsland ontwikkeld. Het kent ongeveer 200 kleuren. Iedere kleur heeft naast een nummer heeft ook een naam, bijvoorbeeld RAL 1012 Zitronengelb, citroengeel. Het systeem richt zich niet op de drukkerswereld, maar op verfkleuren. De kleuren zijn in beginsel pigment houdend en zijn dekkende kleuren. Dit betekent dat het licht direct op de inkt weerkaatst en niet terugkaatst via de ondergrond. RAL kleuren zijn daardoor vaak minder helder en geven een andere kleurbeleving. Daar staat tegenover dat ze door de pigmenten beter dekken en op elke kleur ondergrond gebruikt kunnen worden. Bovendien zijn de pigmenten vaak ook geschikt voor zeer langdurig buiten gebruik. De laagdikte van de inkt bepaalt mede de levensduur. Bij RAL kleuren moet je denken aan coatings voor metalen, verf voor kozijnen en muren, kleuren van plastics, autolakken en zeefdruk inkten.

Andere kleursystemen

Er bestaan nog meer standaard kleursystemen, maar deze worden in Nederland nauwelijks gebruikt. Het HKS kleurensysteem is een duits drukkleuren syteem dat lijkt op Pantone. In Japan is er het DIC kleurensysteem dat ook lijkt op Pantone. Voor alle kleursystemen bestaan tabellen waarbij equivalenten kunnen worden aangegeven, maar dit is altijd slechts bij benadering oftwel wat er het meest op lijkt. Ook bestaan er tabellen voor het benaderen van de kleur in full color (CMYK). Deze zijn standaard ingesloten in tekenprogramma’s zoals Illustrator en Photoshop, maar garanderen geen exacte kleurweergave van het drukwerk.

CMYK en RGB zijn geen kleurstandaarden

CMYK en RGB zijn geen kleurstandaarden maar slechts een manier om kleuren te vormen. CMYK is een full color druksysteem waarbij met de 4 standaard kleuren Cyaan (blauw), Magenta (rood), Yellow (geel) en blacK (zwart) zoveel mogelijk kleuren worden gevormd. Zo wordt blauw gedrukt over geel een groene tint. Geel met een beetje magenta een oranje tint. Met CMYK zijn echter niet alle PMS kleuren haalbaar. Het resultaat in met name oranje, blauw en groen kan enorm afwijken. RGB is een kleur opbouw manier die vooral gebruikt wordt in beeldschermen. Het principe is fundamenteel anders dan CMYK en is niet geschikt voor drukkerijen. Toch bestaan er ook tabellen voor het omzetten van RGB naar CMYK, maar dit is verre van perfect.

Omdat elke druktechniek zijn eigen specifieke drukinkt heeft zijn de CMYK kleuren tussen technieken niet gelijk. Per druktechniek kunnen PMS kleuren dus beter of juist minder goed worden benaderd. Zelfs binnen een druktechniek zijn er verschillende drukinkten met een eigen CMYK kleurbereik. Het opgeven van een kleur in CMYK waarden (bijvoorbeel CMYK 5-10-100-15) garandeert niet hetzelfde resultaat tussen druktechnieken. Om dit te garanderen zijn er weer andere standaarden, zoals FOGRA, maar het gaat te ver dat hier te behandelen.

Lees meer over de voordelen en nadelen van het drukken in full colour / CMYK in ons blog.

PMS kleuren in zeefdruk

Zoals aangegeven zijn zeefdrukinkten in p[rincipe dekkend op basis van pigmenten. Bovendien wordt de PMS-waaier gedrukt in de offset druktechniek. Dit betekent in de praktijk dat een PMS kleur gedrukt in zeefdruk altijd een zo goed mogelijke benadering van de PMS waarde is. Niet alle kleuren gedrukt in zeefdfruk komen 100% overeen met de PMS kleur. Bedenk goed dat dit meestal ook niet wenselijk is: zeefdruk wordt voornamelijk ingezet voor duurzame buitenstickers en het dekkende pigment is dan hard nodig voor een lange levensduur.

Het is de taak van de zeefdrukker de kleur goed aan te maken en te controleren. Het aanmaken van de kleur gebeurt met de hand en op het oog. Gecontroleerd wordt onder een kleurbeoordelingsmeubel met daglichtlampen. Onder TL licht, of buiten in het zonlicht, kan de kleur heel anders overkomen. Met name geel kan een groot verschil geven onder verschillend licht. Dit valt niet te vermijden en wordt veroorzaakt door de fundamentele verschillen tussen offsetinkten van de PMS waaier en de pigmentinkten van de zeefdruk.

Pantone op YouTube

Op youtube staat een prachtige engelstalige promotiefilm over de pantone plus kleurenwaaier. Deze geeft een inkijkje in het hele proces van de nieuwe pantone plus waaier, inclusief de productie ervan.

Conclusie kleursystemen

Het drukken van de juiste kleur is voor een kritische drukker een hele opgave en vraagt om de nodige aandacht. Alleen het aangeven van een PMS of RAL nummer kan er voor zorgen dat u een zo goed mogelijke benadering van de kleur krijgt, waarbij druktechniek en ondergrondkleur een grote rol spelen. Het beoordelen van de kleur kan alleen op een eerlijke manier onder een speciale daglicht lamp. Controleren bij gewoon daglicht is lastig omdat de kleur van het licht van de zon door de dag heen verandert. Bovendien kan het zijn dat de gebruikte inkten pigment inkten zijn in plaats van transparante inkten. Onder elk type licht ontstaan dan weer andere afwijkingen. Vaak wordt door de klant een kleurstaal opgestuurd dat door de drukker moet worden benaderd. CMYK is geen kleursysteem maar een kleur opbouw systeem met eigen druktechniek specifieke eigenschappen en standaarden.

Heeft u een onderwerp waar u graag wat meer over zou willen weten? Mail dan naar blog@stickers.nl  en wij gaan de vraag zo goed mogelijk beantwoorden.